Υπό τριπλή κηδεμονία

Ο Αλέξης Τσίπρας είναι πλέον επισήμως πρωθυπουργός υπό τριπλή κηδεμονία. Ωστόσο,σε αντίθεση με τους άμεσους προκατόχους του διατηρεί ένα σοβαρό πολιτικό κεφάλαιο που θα μπορούσε να τον βοηθήσει να ανακτήσει την πρωτοβουλία. Αυτό όμως που μοιάζει όλο και πιο δύσκολο είναι να καταφέρει να οδηγήσει τη χώρα σε μία κανονικότητα, γεννώντας μία ελπίδα οικονομικής ανάκαμψης.

Μέσα σε λιγότερο από δύο εβδομάδες, ο πρωθυπουργός που έμοιαζε κυρίαρχος μετά τη θριαμβευτική του νίκη στο περιττό δημοψήφισμα, είναι αναγκασμένος να λειτουργεί υπό σοβαρούς περιορισμούς.

• Κηδεμονεύεται από τους δανειστές. Η στρατηγική της ασάφειας δεν απέδωσε, το στοίχημα χάθηκε: η ελληνική κυβέρνηση απείλησε πως θα πυρπολήσει τη χώρα συμπαρασύροντας ολόκληρη την ευρωζώνη, αλλά οι υπόλοιποι 18 δεν τσίμπησαν.

Στο ορατό μέλλον, ο Τσίπρας θα εξαρτάται από την παροχή βοήθειας εκ μέρους των δανειστών, βοήθειας που θα δίνεται με το σταγονόμετρο, ύστερα από εξαντλητικούς ελέγχους που θα διεξάγονται υπό τους αυστηρούς όρους της συμφωνίας. Ο ΣΥΡΙΖΑ βλέπει αυτήν τη συμφωνία ως αντιστροφή της πολιτικής του, αλλά ακόμη και όσοι πιστεύουν στην αναγκαιότητα των μέτρων που προβλέπει δεν μπορεί παρά να θεωρούν εξευτελιστικούς τους όρους εφαρμογής.

• Κηδεμονεύεται από την αντιπολίτευση. Είναι προφανές ότι ΝΔ, Ποτάμι και ΠΑΣΟΚ δεν επιθυμούν να ανατραπεί ο Τσίπρας, πρώτον διότι δεν έχουν να παρουσιάσουν οποιοδήποτε εναλλακτικό πολιτικό σχέδιο, δεύτερον διότι αναγνωρίζουν τους κινδύνους οικονομικής αστάθειας που συνεπάγονται οι πρόωρες εκλογές και τρίτον επειδή γνωρίζουν ότι το εκλογικό σώμα τούς επιφυλάσσει συντριβή – όπως συνέβη και στο δημοψήφισμα.

Αν κάποια στιγμή μεταβληθούν αυτές οι τρεις συνθήκες, και καθώς ο Μεϊμαράκης θα παγιώνει τη θέση του ως φυσικού ηγέτη της Δεξιάς στην παρούσα συγκυρία (κάτι που σε αυτό το πρώτο διάστημα φαίνεται πως μπορεί να καταφέρει), τότε είναι πιθανό να μπει και η αντιπολίτευση στον πειρασμό να δοκιμάσει τις δυνάμεις της στις κάλπες.

• Κηδεμονεύεται ανοικτά από την εσωκομματική του αντιπολίτευση. Η εκ μέρους της ηγετικής ομάδας του ΣΥΡΙΖΑ επίκληση του παραταξιακού πατριωτισμού (“να μην ανατραπεί η κυβέρνηση της Αριστεράς”) ήταν μία ακόμη μπλόφα που έπεσε στο κενό.

Ο Λαφαζάνης κατέφυγε στον σουρεαλισμό (“στηρίζουμε την κυβέρνηση, αγωνιζόμαστε κατά της συμφωνίας”) και η μόνη άμεση δυσκολία του ήταν να απαντήσει στο σχεδόν περιπαικτικό ερώτημα πολιτικού συντάκτη έξω από τη Βουλη: “Αν δεν στηρίζατε την κυβέρνηση, τι θα είχατε ψηφίσει;”.

Επιστρέψαμε, λοιπόν, στην κανονικότητα της τελευταίας πενταετίας: μέσα στη Βουλή η πλειοψηφία ψηφίζει επώδυνα μέτρα και απ’ έξω διαδηλωτές της άκρας Αριστεράς κάνουν πόλεμο με τα ΜΑΤ.

Στις σχέσεις του με τους δανειστές ο Τσίπρας δεν μοιάζει να έχει περιθώρια να αξιοποιήσει ουσιαστικά τη σχετικά ευνοϊκή νέα ισορροπία δυνάμεων που διαμορφώθηκε στην τελευταία Σύνοδο Κορυφής. Έχει σε τέτοιο βαθμό εκλείψει η όποια βάση εμπιστοσύνης μεταξύ της ελληνικής κυβέρνησης και όλων των υπολοίπων, που είναι αδύνατον να αποκατασταθεί. Είναι σαφές ότι ακόμη και εκείνοι που αντιτάχθηκαν στα σχέδια έξωσης της Ελλάδας από την ευρωζώνη, στην πραγματικότητα θα προτιμούσαν άλλο συνομιλητή στην Αθήνα.

Ο ίδιος ο πρωθυπουργός, στριμωγμένος στα εσωκομματικά του, εξακολουθεί να πριονίζει τα όποια υπολείμματα εμπιστοσύνης. Η συνέντευξή του στην ΕΡΤ ανέδειξε με έμφαση το πρόβλημα της “ιδιοκτησίας των μεταρρυθμίσεων” και, συνεπώς, της εφαρμογής των μέτρων. Γνωρίζουμε ήδη ότι η ευρωπαϊκή πλευρά αντιμετώπισε με κάτι παραπάνω από ανησυχία τη δημόσια ομολογία του Τσίπρα ότι δεν πιστεύει στα μέτρα που θεσπίζει.

Οι δανειστές δεν είχαν την ψευδαίσθηση ότι η κυβέρνηση της Αριστεράς θα αγκάλιαζε και θα έσπευδε να υλοποιήσει με ορμή μία δέσμη πολιτικών που είναι το ακριβώς αντίθετο από όσα οραματίζεται η ιδεολογία της και η συσσωμάτωση κοινωνικών δυνάμεων που την εκτόξευσε στην εξουσία. Αλλά τους έπεσε βαρύ, ακόμη και στους “φίλους” Γάλλους, να ακούν τον πρωθυπουργό να αντιπολιτεύεται τον εαυτό του.

Ο Τσίπρας θα έχει απόλυτη ανάγκη να ακολουθεί όσο το δυνατόν πιο “αριστερή” πολιτική στα μη μνημονιακά.

Μέσα σε αυτό το κλίμα, φαίνεται δύσκολο να μπορέσει αυτή η κυβέρνηση να αξιοποιήσει τη θέση του ΔΝΤ, που στην ουσία συμπαρατάσσεται με την ελληνική θέση στο θεμελιώδες ζήτημα της αναδιάρθρωσης του χρέους, καθώς στη φάση της εφαρμογής των όρων της συμφωνίας ο Τσίπρας αναμένεται να αντιμετωπίσει οργανωμένη εσωτερική αντίσταση.

Στις σχέσεις του με την αντιπολίτευση, επί του παρόντος ο πρωθυπουργός φαίνεται ισχυρός. Ο Μεϊμαράκης του ζήτησε να λαμβάνει υπ’ όψιν τα κόμματα όταν νομοθετεί και άλλα, εκτός των μνημονιακών, μέτρα. Με άλλα λόγια του είπε ότι θα είναι εκεί να στηρίξει για την εφαρμογή του Μνημονίου και σε αντάλλαγμα ο Τσίπρας θα πρέπει να αποφεύγει τις “προκλήσεις” τύπου απόλυση Σάββα Ξηρού από τις φυλακές.

Όμως, ο Τσίπρας θα έχει απόλυτη ανάγκη να ακολουθεί όσο το δυνατόν πιο “αριστερή” πολιτική στα μη μνημονιακά, προκειμένου αφ’ ενός να διατηρήσει όσο μπορεί το πολιτικό του προφίλ και αφ’ ετέρου να κατευνάσει την εσωκομματική του αντιπολίτευση. Και τα τρία φιλοευρωπαϊκά κόμματα της μειοψηφίας δεν έχουν τρόπο να τον αποτρέψουν, αφού είναι παγιδευμένα στη στήριξη της συμφωνίας. Άρα, μόνο υπομονή μπορούν να κάνουν.

Θα ζήσουμε με την παραδοξότητα μιας κυβέρνησης α λα καρτ: μειοψηφίας στα πλέον κρίσιμα νομοσχέδια και πλειοψηφίας στα υπόλοιπα.

Στις σχέσεις του με τους εσωκομματικούς του αντιπάλους, ο πρωθυπουργός είναι αναγκασμένος να παίξει παιχνίδι αναμονής. Προφανώς, ο Λαφαζάνης και οι άλλοι φοβούνται τις εκλογές. Αλλά ο Τσίπρας δεν έχει την πολυτέλεια να προσφύγει στις κάλπες και να τους αιφνιδιάσει, διότι η οικονομία θα κατέρρεε ξανά και βαθύτερα και διότι οι δανειστές θα τον εγκατέλειπαν οριστικά.

Ως εκ τούτου, θα ζήσουμε με την παραδοξότητα μιας κυβέρνησης α λα καρτ: μειοψηφίας στα πλέον κρίσιμα νομοσχέδια και πλειοψηφίας στα υπόλοιπα.

Το πιθανότερο είναι ότι ο Τσίπρας θα πάει σε εκλογές μόλις ολοκληρωθούν οι διαπραγματεύσεις και κλείσει η συμφωνία. Αν η δημοτικότητά του αντέξει έως τότε, θα ξεκαθαρίσει υπέρ του το τοπίο αφού θα απαλλαγεί από την πέμπτη φάλαγγα της Αριστερής Πλατφόρμας και των άλλων συνιστωσών, αλλά και από κάποιες μεμονωμένες περιπτώσεις, όπως της Κωνσταντοπούλου.

Αλλά δεν θα τους εξαφανίσει. Οι αντιμνημονιακές δυνάμεις, συντεταγμένες όπως η Πλατφόρμα ή ρεμπέτ ασκέρ όπως η πάλαι ποτέ πλατεία, έχουν ρίζες στην κοινωνία (για μία σειρά από λόγους που θα μελετήσουν οι κοινωνικές επιστήμες).

Δεν μπορεί ούτε πρόκειται να μείνουν πολιτικά άστεγες, δεν μπορεί ούτε πρόκειται να μεταπηδήσουν στον ρεαλισμό επειδή το έκανε με μισή καρδιά ο Τσίπρας, δεν μπορεί ούτε πρόκειται να πάψουν να βρίσκουν στήριξη από τα συμφέροντα που αγωνίζονται για την επιστροφή σε εθνικό νόμισμα. Ήδη κάποια εκδοτικά όργανα του λόμπι της δραχμής επιτίθενται με βία κατά του Τσίπρα, ενώ ο Σόιμπλε θεωρεί πως έχασε μία μάχη αλλά όχι τον πόλεμο.

Μέσα σε αυτό το πολιτικό περιβάλλον, με τα μέτρα περιορισμού της λειτουργίας των τραπεζών να έχουν ακρωτηριάσει την ήδη παραπαίουσα οικονομία και με πολιτικές που θα βυθίσουν τη χώρα και πάλι στην ύφεση, η ευρωπαϊκή επιλογή θα μοιάζει λιγότερο μονόδρομος σε όλο και περισσότερους.

Λέτε τελικά να του βγει του Παναγιώτη;